Autor: Joanna Hytrek-Hryciuk, Grzegorz Strauchold, Jarosław Syrnyk

Rok wydania: 2011

Oprawa: twarda

Liczba stron: 584

Format: 175 x 245

Numer ISBN: 978-83-7629-286-1

Książka zawiera materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, która odbyła się we Wrocławiu w dniach 22–23 kwietnia 2010 r.,
Mniejszości narodowe były traktowane przez organy bezpieczeństwa jako potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa państwa, dlatego poddano je szczególnej kontroli. Bacznie śledzono wszelkie kontakty mniejszości z zagranicą – przytoczenie żartu o rzeczywistości PRL w liście do znajomych w Kanadzie mogło stać się przyczyną szantażu i werbunku, a wypowiedź po pijanemu na zabawie – powodem tzw. rozmowy ostrzegawczej. Za przejaw wrogości i separatyzmu uznawano często po prostu chęć zachowania własnej tożsamości etnicznej, religijnej czy kulturowej. Chyba najbardziej nieufnie odnoszono się do Niemców, Ukraińców i Żydów. Tego typu nastawienie do mniejszości narodowych utrzymywało się w aparacie władzy aż do końca istnienia PRL.

prof. dr hab. Grzegorz Motyka
Spis treści:

Wstęp

I Polityka Narodowościowa Polski Ludowej

Grzegorz Motyka – Mniejszości narodowe w PRL w badaniach historycznych po 1989 r.
Eugeniusz Mironowicz – Założenia i cele polityki narodowościowej Polski Ludowej
Grzegorz Hryciuk – Wysiedlenia jako instrument polityki narodowościowej w Polsce Ludowej w latach czterdziestych XX w.
Roman Drozd – Władze wobec powrotów ludności ukraińskiej na teren południowo-wschodniej Polski po 1947 r.
Grzegorz Strauchold – Swoi czy obcy? Kwestia ludności autochtonicznej w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej

II Aparat bezpieczeństwa jako instrument polityki narodowościowej polski Ludowej

Krzysztof Szwagrzyk – „Internacjonalistyczne” kadry aparatu bezpieczeństwa w Polsce Ludowej w latach 1944–1956
Jarosław Syrnyk – Organizacja pracy organów bezpieczeństwa wobec niepolskiej ludności Dolnego Śląska w latach 1945–1950
Wojciech Trębacz – Druki i broszury w języku czeskim, niemieckim, polskim i rosyjskim zrzucane w latach 1951–1956 na Dolnym Śląsku
Arkadiusz Słabig – Aparat bezpieczeństwa w województwie zielonogórskim wobec autochtonów i „uznanych” Niemców w latach 1950–1975
Mateusz J. Hartwich – Reakcje władz polskich na przyjazdy turystów z NRD i RFN na Dolny Śląsk w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w.
Joanna Hytrek-Hryciuk – Kryptonim „Ośrodek”. Służba Bezpieczeństwa wobec Ziomkostwa Ślązaków (1962–1972)
Robert Klementowski – Modus operandi agenta w środowisku mniejszości niemieckiej. Studium przypadku tajnego współpracownika ps. „Jansen”
Piotr Kardela – Wyjazd za mienie. Esbecki proceder wydawania Warmiakom zezwoleń na stały wyjazd do RFN. Studium przypadku
Łukasz Sołtysik – Romowie w polityce komunistycznych władz Polski (1944/1945–1989)
Bożena Szaynok – Tematyka żydowska w działalności MBP/MSW (1945–1989)
Katarzyna Batorowicz-Wołowiec – Postać Leona Szweda – studium przypadku Marcin Majewski – Służba Bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wobec ośrodków zagranicznych ukraińskich organizacji nielegalnych
Magdalena Semczyszyn – „Z przyjacielskim pozdrowieniem!”. Charakterystyka wybranych dokumentów z zasobu IPN w Warszawie dotyczących współpracy MSW PRL z KGB ZSRR
Krzysztof Sychowicz – Współpraca KGB USSR z MSW Polski w rozpracowywaniu środowiska byłych członków OUN i UPA w latach 1959–1969
Igor Hałagida – „A-O”, „Zakon”, „Wichrzyciele” − działania aparatu bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec duchowieństwa greckokatolickiego w latach 1944/1945−1956/1957

III Rola organów bezpieczeństwa w realizacji polityki narodowościowej w krajach komunistycznych

Albina Noskowa – Problem mniejszości narodowych w Europie Wschodniej w pierwszej połowie XX w.: plany – realizacja – aspekt geopolityczny
Mikołaj Iwanow – „Operacja polska”. Represje wobec mniejszości polskiej w ZSRS w okresie wielkiego terroru (1935–1938)
Stanisław Ciesielski – Narodowościowe aspekty represji radzieckich na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939–1941
Ihor Iliuszyn – Dezinformacja jako instrument polityki divide et impera władzy sowieckiej w stosunku do ludności polskiej i ukraińskiej w czasie II wojny światowej i w latach powojennych
Siarhiej Tokć – Kwestia narodowościowa w działalności lokalnych struktur władzy radzieckiej i służb specjalnych w zachodnich obwodach BSRR w latach 1944–1955
Arūnas Bubnys – Stanowisko KGB LSRR wobec tzw. repatriacji Polaków do Polski w latach 1956–1959 i emigracji Żydów na Zachód w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX w.
JiřÍ Friedl – Czechosłowackie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz sprawa polskiej mniejszości narodowej w pierwszych latach po II wojnie światowej
Petr Blažek – Służba Bezpieczeństwa Państwowego a Polacy w Czechosłowacji na początku lat osiemdziesiątych XX w.
Iryna Musiienko – Radziecki internacjonalizm jako forma realizacji komunistycznego projektu imperialnego na Ukrainie

Noty o autorach
Wykaz skrótów
Indeks osób