Autor: pod red. Rafała Łatki i Michała Przeperskiego

Rok wydania: 2020

Oprawa: miękka

Liczba stron: 190

Format: 167 x 239

Numer ISBN: 978-83-8098-995-5

Instytut Pamięci Narodowej od lat wspiera rozwój naukowy młodych historyków z całego kraju, podejmujących w swoich badaniach problematykę związaną z najnowszymi dziejami Polski. Jedną z imprez, które na stałe weszły do jego oferty naukowo-edukacyjnej jest Letnia Szkoła Historii Najnowszej. W dniach 2–7 września 2019 r. w Palczewie koło Warki odbyła się już jej trzynasta edycja, w której udział wzięło piętnaścioro doktorantów i studentów historii oraz nauk pokrewnych. Była to okazja do wysłuchania wykładów wybitnych badaczy specjalizujących się w historii najnowszej, do przedyskutowania wyników własnych badań w ramach seminarium oraz pogłębienia naukowych kompetencji i praktycznych umiejętności za sprawą specjalistycznych warsztatów. Wśród wykładowców znaleźni się cenieni badacze dziejów Polski m.in.: prof. Antoni Dudek, prof. Rafał Habielski, prof. Krzysztof Kawalec, prof. Andrij Portnow, prof. Włodzimierz Suleja.

Plonem spotkania i dyskusji w Palczewie są artykuły publikowane w niniejszym tomie. Zostały one ułożone w porządku chronologicznym, a obejmują szerokie spektrum zagadnień z historii najnowszej Polski – począwszy od okresu drugiej wojny światowej, przez okres PRL, aż po tematykę współczesnego funkcjonowania pamięci o wydarzeniach historycznych. Tom składa się z jedenastu artykułów powstałych w inspiracji do referatów wygłoszonych w czasie obrad Szkoły Letniej.

Publikację otwierają teksty poświęcone historii II wojny światowej. Pierwszym z nich jest artykuł Konrada Graczyka analizujący orzeczenia wydane przez Sondergericht Kattowitz, czyli niemiecki Sąd Specjalny w Katowicach w sprawach o pomocnictwo do dezercji. W drugim z artykułów Kamil Kartasiński opisał wkroczenie wojsk sowieckich do Polski 17 września 1939 w perspektywie biograficzno-narracyjnej. W kolejnym tekście Kamil Anduła przybliżył bogatą historiografię bitwy pod Lenino, ukazując ją w szerokim kontekście walk prowadzonych na terenach Białorusi w 1943 r. Z kolei Kacper Awzan na podstawie zebranych przez siebie relacji świadków przedstawił przebieg przejścia frontu niemiecko-sowieckiego przez Spisz i Orawę w schyłkowej fazie wojny.

Drugi blok tekstów, poświęcony rzeczywistości Polski „ludowej” (i pamięci o tym okresie), składa się z ośmiu artykułów. W pierwszym Władysław Rożkow przedstawił politykę sowieckiej administracji wobec duchowieństwa rzymskokatolickiego na Podolu w latach 1945–1964. W drugim Anna Hekert zanalizowała kształtowanie się elit partyjnych na terenie powiatów województwa poznańskiego. Dorota Choińska omówiła sposoby upamiętnienia powojennego podziemia antykomunistycznego  na Białostocczyźnie i jego wpływu na konflikt pamięci w tej części Polski. Natomiast Katarzyna Targosz opisała życie codzienne mieszkańców Wrocławia przez pryzmat ogłoszeń drobnych zamieszczonych w dzienniku „Słowo Polskie” w okresie rządów Władysława Gomułki. Maria Reisky omówiła z kolei funkcjonowanie mniejszości niemieckiej w Polsce na początku lat osiemdziesiątych XX w. w świetle protokołów z obrad plenarnych izby niższej niemieckiego parlamentu. Dominik Marcinkowski opisał obraz NSZZ „Solidarność”, jaki wyłaniał się z karykatur politycznych czechosłowackiego tygodnika „Tribuna”. Ostatni z tekstów w tym bloku, przygotowany przez Aleksandrę Wierzchowską, poświęcony jest funkcjonowaniu środowiska polskich fanów fantastyki w ostatniej dekadzie PRL.